Znajdujesz się w prokuraturze. Prokurator wita Cię i wyjmuje zadrukowaną kartkę, na której dużymi literami widnieją słowa „POSTANOWIENIE O PRZEDSTAWIENIU ZARZUTÓW”. Brzmi groźnie i doniośle. Prokurator odczytuje treść postanowienia. „… postanowił przedstawić zarzut tego, że…” Tych kilka słów zmienia wiele.
Po pierwsze: postępowanie, które do tej pory toczyło się „w sprawie” – zmieniło swój charakter. Teraz toczy się ono przeciwko konkretnej osobie, która właśnie stała się podejrzanym. To wszystko oznacza, że w ocenie prokuratora istnieją podstawy do wnioskowania o popełnieniu przez konkretną osobę określonego czynu, a dodatkowo czyn ten wypełnia znamiona przestępstwa.
Po drugie: w tym momencie po stronie podejrzanego pojawia się szereg obowiązków wobec organów ścigania, które podejrzany musi realizować. Na szczęście jednak przepisy karne przyznają także podejrzanemu różnego rodzaju prawa, z których wedle własnego wyboru może skorzystać.
Najpierw jednak kilka słów o obowiązkach podejrzanego. Jednym z podstawowych, o których należy zawsze pamiętać, jest obowiązek zawiadomienia organu prowadzącego postępowanie o każdorazowej zmianie miejsca zamieszkania lub pobytu, jeśli ta zmiana będzie trwała dłużej niż 7 dni. Dlaczego to takie ważne? Obowiązek ten łączy się z obowiązkiem stawiennictwa na każde wezwanie organów – które zostanie Ci doręczone pocztą. Jeśli zatem zaniedbasz uaktualnienie naszych danych adresowych, wezwanie zostanie doręczone na stary adres, a gdy nie stawisz się na czynność – organ może nawet podjąć działania zmierzające do zatrzymania i przymusowego doprowadzenia, a w ostateczności może również być wystawiony za podejrzanym list gończy i zastosowane tymczasowe aresztowanie.
Nieco inaczej wygląda sytuacja, gdy nie stawiłeś się do udziału w czynności, jeśli zaistniały przeszkody, niezależne od Ciebie, które uniemożliwiły Ci stawiennictwo. Przykładowo taką przeszkodą będzie choroba. Wówczas należy jak najszybciej usprawiedliwić swoją nieobecność.
Poza tym, obowiązkiem podejrzanego jest poddanie się oględzinom zewnętrznym ciała oraz innym badaniom niepołączonym z naruszeniem integralności ciała – brzmi strasznie, ale to nic innego, jak przykładowo pobranie odcisków palców, sfotografowanie podejrzanego, okazanie go innym osobom. Od podejrzanego można również pobierać krew, wydzieliny, włosy, wymaz ze śluzówki policzków, a także poddać go badaniom psychologicznym i psychiatrycznym. Udziału w takich badaniach nie można zatem odmówić. Pamiętaj także, że gdybyś uniemożliwiał np. pobranie odcisków palców, może być zastosowana wobec Ciebie siła fizyczna, aby czynność tę przeprowadzić.
Jak widać, obowiązków podejrzany wobec organów ścigania ma wiele i trzeba o nich pamiętać. Na szczęście prócz obowiązków przysługują mu także pewne prawa, ale o tym innym razem.
Na koniec jeszcze jedna informacja: podejrzany nie ma obowiązku aktywnego uczestniczenia w postępowaniu, czyli nie musisz ani dostarczać dowodów na swoją niekorzyść, ani dowodzić swojej niewinności.