Stało się. Zostałeś zatrzymany. Nie obyło się bez wyzwisk rzucanych pod Twoim adresem i zupełnie niepotrzebnego, w Twojej ocenie, użycia siły. Policjanci rzucili Cię na pakę samochodu i skuli kajdankami. Co więcej, Twoim zdaniem nie mieli żadnych podstaw do zatrzymania. Czujesz się bezsilny, bo uważasz, że Twoje prawa zostały naruszone. Ale wcale nie jesteś na straconej pozycji! Przysługuje Ci bowiem zażalenie na zatrzymanie. I to niezależnie od tego, czy już zostałeś zwolniony, czy też prokurator złożył wniosek o zastosowanie tymczasowego aresztowania, bez względu na to, czy taki wniosek został uwzględniony przez sąd, czy też nie.
Jak napisać takie zażalenie?
Przede wszystkim musisz pamiętać o terminach. Generalną zasadą kodeksu postępowania karnego jest prawo do wniesienia zażalenia w terminie 7 dni liczonym od dnia ogłoszenia postanowienia lub od doręczenia go, jeśli nie byłeś na posiedzeniu, na którym zapadło orzeczenie. Nieco inaczej wygląda sytuacja z zatrzymaniem – jest to czynność faktyczna, dlatego też termin dla wniesienia zażalenia liczony jest od momentu zatrzymania. A zatem możesz je złożyć także wtedy, kiedy nadal jesteś zatrzymany.
Zażalenie kieruje się do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zatrzymania lub prowadzenia postępowania za pośrednictwem podmiotu, który dokonał zatrzymania. A zatem na kopercie wpisujesz adres właśnie tego podmiotu – bo to on przekazuje Twoje zażalenie do sądu.
Zarzuty zażalenia mogą być różne, ale muszą dotyczyć jednej z cech zatrzymania: legalności, zasadności i prawidłowości.
Legalność oznacza, że zatrzymanie jest zgodne z obowiązującym prawem – a więc przykładowo, czy zostałeś zatrzymany przez uprawniony do tego organ, czy czas zatrzymania został dochowany i w odpowiednim momencie zostałeś albo zwolniony, albo przekazany do dyspozycji właściwych organów.
Zasadność odnosi się do konieczności zastosowania tego środka przymusu i jego proporcjonalności – czy zatrzymanie było adekwatne do sytuacji. Zatrzymanie bowiem nie może być stosowane w dowolnych okolicznościach. I tak dla uznania zasadności zatrzymania konieczne jest np. istnienie uzasadnionego przypuszczenia, że popełniłeś przestępstwo i zachodzi obawa Twojej ucieczki lub ukrywania się.
Z kolei zaś prawidłowość oznacza sposobu dokonania zatrzymania, czyli czy wszystkie niezbędne czynności zostały dokonane, w tym sporządzenie protokołu z zatrzymania, pouczenie Cię o Twoich prawach, a także czy organ dokonujący zatrzymania działał z poszanowaniem Twojej godności osobistej. Kierowanie do Ciebie słów obraźliwych czy wulgarnych jest niedopuszczalne. Również za nieprawidłowe może zostać uznane użycie środków przymusu bezpośredniego w sytuacji, kiedy zachowywałeś się spokojnie i wypełniałeś wszystkie polecenia zatrzymujących.
Sąd rozpoznaje zażalenie niezwłocznie. To ważne, bowiem jeśli sąd uznałby, że Twoje zatrzymanie było nielegalne lub bezzasadne, zarządza natychmiastowe zwolnienie. Pamiętaj także, że w przypadku stwierdzenia niewątpliwie niesłusznego zatrzymania przysługuje Ci prawo do odszkodowania i zadośćuczynienia od Skarbu Państwa, ale o tym kiedy indziej.
Zatrzymanie zatrzymaniu nierówne. Tak też i zażalenia w różnych sprawach będą się różnić. Mają jednak coś wspólnego: wniesienie zażalenia jest Twoim prawem i możesz z niego korzystać zawsze wtedy, gdy czujesz się skrzywdzony.